‘We zijn gemaakt om in verbinding te staan’

REDMAR SMIT – Pro Life organiseerde begin dit jaar samen met de NVVCH, CVPPP en Kcig een congres voor zorgprofessionals. Ze vindt het belangrijk om te investeren in christelijke zorg, zodat haar verzekerden altijd de beste zorg kunnen krijgen. Het thema van die dag was “hechting”. Een begrip dat vaak langskomt, maar niet bij iedereen bekend is. Psycholoog dr. Mieke de Boer houdt zich bezig met de hechtingstheorie. Wat moeten we ermee? Wat zegt het over hoe we met elkaar en met God omgaan? Het resultaat van haar zoektocht is het boek Een warme band met God. Praktische inzichten uit de psychologie van gehechtheid dat begin volgend jaar uitkomt.

‘Direct na je geboorte, zoek je als baby naar iemand die er voor je is’, legt Mieke de hechtingstheorie uit. ‘Iemand die jou kan geruststellen, die je kan helpen en je troost. Dat heeft niet alleen een lichamelijke kant, maar ook een emotionele. Op het moment dat ouders goed reageren op wat een kind voelt, gaat het zich rustiger voelen. Ook fysiek. Dat kunnen ouders doen door dingen te zeggen als “het komt wel goed” of “kom maar hier, ik help je.” Dat is ontzettend goed voor de ontwikkeling van het kind. Deze acties van ouders komen duizenden keren voor. Op een gegeven moment sla je die op in je hoofd. Je onthoudt als het ware hoe iemand op je reageert wanneer je je op een bepaalde manier voelt. Als dat goed genoeg gaat, kun je dat op een gegeven moment ook bij jezelf en bij anderen doen. Gehecht zijn betekent dat je een emotionele band met iemand hebt. Je steunt op iemand, vooral op de momenten dat je het moeilijk hebt. Dat geeft rust en zelfvertrouwen om het leven weer aan te kunnen.’

God als hechtingsfiguur
In haar boek legt Mieke simpel de hechtingstheorie uit. Ze vertelt ook dat je je aan God kunt hechten. ‘Zoals wij met mensen omgaan, mogen we ook met Hem omgaan. God kan je ook geruststellen en er voor je zijn. Bij Hem kun en mag je je veilig voelen. Je raakt gehecht aan God als je met Hem in gebed gaat. Het gaat dus echt om interactie. Vertel Hem hoe je je voelt en vraag Hem wat je nodig hebt. En wacht dan op Zijn reactie. Dat is superspannend. Die reactie kan van alles zijn: een warm gevoel vanbinnen, een gedachte in je hoofd, een stuk uit de Bijbel. Of een lied waaraan je ineens moet denken en aansluit op wat je net met God hebt besproken. Kortom: je mag verwachten dat God reageert op wat je met Hem hebt gedeeld. Je voelt dat je wordt gezien, gehoord of begrepen door Hem. Ik geloof dat God door dit soort verwonderingsmomenten met ons communiceert. Dat is minder tastbaar dan interactie met mensen, maar het gaat veel dieper.’

Gehecht aan de ander
Zoals we ons aan God kunnen hechten, kunnen we dat ook aan de ander, vertelt Mieke. ‘Als baby ben je afhankelijk van een ander en verwacht je dat je ouders jou aanvoelen. Als je volwassen bent, kun je dat niet meer van elkaar verwachten. Natuurlijk kan het zo zijn dat de ander ziet dat er iets is en even met je gaat zitten. Dat werkt verbindend. Tegelijk mag je van jezelf verwachten dat je zelf op zoek gaat en woorden vindt voor wat je voelt. Daarna kun je vragen of iemand je kan helpen, even met je wil praten of je gewoon een knuff el geeft. Dat zorgt voor een diepe band met elkaar. We zijn gemaakt om in verbinding te staan met elkaar. Niet slechts een paar mensen om je heen verzamelen, maar die ook echt dichtbij laten komen. Dat is in onze individualistische samenleving naar de achtergrond geschoven. We leren dat het goed is als we het alleen redden, maar dat maakt ons wel minder gehecht.’

Verbonden met jezelf
De voorwaarde om je goed te kunnen hechten aan God en de ander, is dat je in verbinding staat met jezelf. Die basis wordt al vroeg gelegd door de ouders. ‘Ouders mogen aan hun kind terugkoppelen hoe het zich voelt. Als je liefde hebt ervaren en je gezien voelde, gaat dat bijna automatisch. Als je daar minder goede ervaringen mee hebt, kun je je gevoel opzoeken. Als je niet goed in contact staat met jezelf, is het ook lastig om te verbinden met de ander. Het mooie aan emoties is dat ze heel fysiek zijn: je voelt ze in je lichaam. Dus “loop” je lichaam maar eens langs. Of pak een lijst waarop verschillende emoties staan. Het klikt altijd wel ergens. Langzaam leer je voelen hoe het met je is en raak je verbonden met jezelf. Emoties zijn ons gegeven om ons in beweging te zetten. Ze zijn boodschappers van wat je hart nodig heeft. Als je daarnaar luistert en met al die gevoelens naar God en/of je naaste gaat, leer je hechten.’

Onveilig gehecht
Je gehechtheidssysteem gaat aan zodra er iets met je is. Juist op die momenten zoek je naar iemand die er voor je kan zijn. Mieke: ‘Maar als je slecht gehecht bent, komen negatieve herinneringen weer naar boven. Ons hart reageert heel sterk op afwijzing en pijn. Stel: je deelde als kind je gevoelens, maar er werd niet geluisterd of je werd afgewezen, dan verwacht je dat dat zich zal herhalen. Je verwacht dat je weer afgewezen zult worden en je deelt niets meer. Ook stel je jezelf moeilijker open als iemand er wel voor je wil zijn. Dat kan op lange termijn grote gevolgen hebben. Als je bijvoorbeeld niet goed kunt verbinden met je partner, is de kans een stuk groter dat je uit elkaar gaat, met alle gevolgen van dien. Kinderen krijgen dan ook het gevoel dat een lange, gezonde relatie niet iets is waarvoor ze moeten gaan. Of als relaties vrijblijvender worden, leren we nooit echt hechten. Als je niet verbonden bent met jezelf, ren je jezelf voorbij, met mogelijk een burn-out tot gevolg. Ik zie ook dat mensen harder worden. Voor zichzelf, maar ook voor anderen. Onveilige hechting zorgt er ook voor dat je God minder ervaart. Je kunt met je hoofd geloven dat God liefde, trouw en rechtvaardig is, maar Hem toch niet alles toevertrouwen. Want je had misschien een vader die zei dat hij van je hield, maar je uiteindelijk in de steek liet. Je denkt dat God ook zo is. Aan de andere kant zie ik ook dat mensen die onveilig zijn gehecht een plotselinge bekering meemaken en volledig opgaan in het geloof. Ze zoeken iemand bij wie ze terecht kunnen. Maar als ze een andere intieme menselijke relatie krijgen, laten ze het geloof weer vallen. Of wanneer er in de relatie met God iets minder moois gebeurt – bijvoorbeeld ziekte of verdriet – wordt God weer aan de kant gezet. Daarom vind ik het zo belangrijk om het boek te schrijven, zodat we beter leren begrijpen wat er in onszelf gebeurt.

Veilig leren hechten
Als je jezelf terugtrekt, is dat volgens Mieke een teken dat het hechten niet lukt. Hoe kunnen we dit probleem oplossen? ‘Bewustwording is de eerste stap. Opmerken dat je je terugtrekt. Daarna kun je een tegenbeweging maken en tóch aan God vertellen hoe je je voelt. Je trekt jezelf minder snel terug als je niet alleen weet, maar ook voelt dat God je liefdevol antwoordt. Er is ook niet één manier. Hechten is een proces dat eigenlijk ons hele leven doorgaat en je eigenlijk gewoon moet doen. Hechten kun je alleen met je hart, dus dat moet openstaan. Voor de een lukt dat tijdens het zingen in de kerk. Voor de ander tijdens een diepgaande Bijbelstudie. En voor weer een ander kan dat tijdens een inspannende wandeling. Dat je je veilig voelt, is de voorwaarde. Dat geldt ook voor hechten aan anderen. Verzamel mensen om je heen die het beste met je voor hebben en echt willen luisteren. Die reageren zonder oordeel. En als het echt niet lukt, zoek dan hulp bij een psycholoog. Herstel is mogelijk. En als het gaat om hechten aan God: werk met Hem al je negatieve verwachtingen door. Kijk wat er waar is en wat niet. Gelukkig wacht God niet tot we ons volledig voor Hem openstellen. Hij wil altijd contact met ons maken. In het paradijs gingen Adam en Eva heel open met God om. Dat wil Hij nog steeds! Tegen God mag je alles vertellen, ook je boosheid en verdriet. Praat met Hem zoals je ook doet met de mensen om je heen. Als we trouw zijn in ons Bijbellezen en bidden, zullen we God ook meer gaan voelen. Hoe meer positieve ervaringen, hoe hechter je band met Hem wordt. Durf je niet bij God te komen omdat je het verprutst hebt? Het hangt niet van jou af. God heeft het allang opgelost. God zegt: het is misgegaan tussen Mij en de mensen, maar Ik wil de relatie herstellen. Ik zorg ervoor dat er niks meer tussen ons in staat. Ook al doe je slechte dingen die Ik niet kan verdragen, Ik zet Jezus ertussen. Hij is voor jou gestorven. Daarom mag je komen en alles bij Mij neerleggen. Zoals Jezus met mensen omging in de Bijbel, zo wil God nog steeds met ons omgaan. Als we zo ons hechten aan Hem én de ander, wordt ons leven zinvoller en worden we pas echt gelukkig.’